EU IUS Verordening
Wat je moet weten als wetenschapper in België
De IUS Verordening in een notendop
De Europese Verordening 1143/2014 over invasieve uitheemse soorten (IUS) draait om het voorkomen dat IAS worden geïntroduceerd en zich verspreiden, snel reageren als er zich toch een invasie voordoet, en het beperken van de impact die wordt veroorzaakt door invasieve soorten die al wijdverspreid zijn. De verordening heeft ook impact op je activiteiten als wetenschapper. Je bent verplicht je aan de vergunningseisen te houden en moet ook op andere vlakken verantwoordelijk omgaan met invasieve uitheemse soorten.
Unielijst
De Verordening draait om een lijst van IUS die schade berokkenen aan de biodiversiteit waarvoor elke lidstaat maatregelen moet nemen op het gebied van preventie, snelle respons en beheer. Deze lijst van soorten - de IUS die zorgwekkend zijn voor de Unie - is dynamisch en is onderhevig bijwerkingen om de paar jaar. Raadpleeg de meest recente versie van de lijst hier.
Ken je soorten:
- Raadpleeg de gids over IUS van Uniebelang: NL - FR
- Bekijk identificatievideo's van waterplanten en rivierkreeften: Youtube
- Bezoek de levende referentiecollectie van planten van de Unielijst in Plantentuin Meise
Beperkingen en preventie
Als een soort op de lijst komt te staan, zijn alle handelingen met die soort verboden - importeren, vervoeren, fokken of houden is niet meer toegestaan in Europa. Dit geldt ook voor hybriden, variëteiten of rassen. Uitzonderingen zijn mogelijk voor wetenschappelijk onderzoek of ex-situ conservatie, mits het bekomen van een vergunning. Daarnaast moet elke lidstaat een actieplan aannemen om de onbedoelde introductie en verspreiding van IUS te voorkomen.
Implementatie in België
Om de dreiging van IUS in België aan te pakken, is coördinatie en samenwerking nodig. Daarom ondertekenden de gewesten, gemeenschappen en de federale overheid een samenwerkingsakkoord. De samenwerking wordt gefaciliteerd door het Nationaal Comité als discussieplatform voor vertegenwoordigers van de overheden, een Nationale Wetenschappelijke Raad die de Belgische IUS-expertise bundelt voor wetenschappelijk advies over Belgische vragen met betrekking tot IAS, en een Nationaal Wetenschappelijk Secretariaat dat de coördinatie operationeel maakt en zorgt voor de wetenschappelijke ondersteuning van het Comité en de Raad.
Wat zijn jouw verplichtingen als wetenschapper?
Vraag een permit aan
Als je experimenten uitvoert waarbij IUS van de Unielijst gehouden of gekweekt worden of waarbij levende specimens of hun propagulen vervoerd of gehanteerd worden, moet u een vergunning aanvragen bij de bevoegde autoriteit, aangezien deze activiteiten niet zijn toegestaan zonder vergunning – ook niet in het veld! U bent bovendien verplicht tijdens uw onderzoek alle voorzorgmaatregelen te treffen zodat er geen ontsnapping of verdere verspreiding mogelijk is. Zorg ervoor dat je in je aanvraag voldoende informatie geeft over de relevantie van het experiment (bijv. onderzoek naar de invasie, beoordeling van de effectiviteit van het beheer...) en hoe je zult voorkomen dat individuen in het wild terechtkomen. Een vergunning aanvragen kan via de contactgegevens hieronder:
- Vlaanderen: link naar formulier.
- Wallonië: invasives@spw.wallonie.be
- Brussels Hoofdstedelijk Gewest: biodiv@leefmilieu.brussels
- Federale overheid (alleen invoer/uitvoer): link naar formulier
De vergunningsplicht geldt alleen voor levende specimens of propagulen (bijv. gameten, zaden, eieren, fragmenten van bepaalde planten). Twijfel je of je een vergunning nodig hebt? Neem contact op met secretariat@iasregulation.be.
Rapporteer je observaties
Als je een invasieve uitheemse soort van de Unielijst aantreft die onbekend is voor het gewestelijk grondgebied in kwestie, of als je door een burger op de hoogte wordt gebracht van de aanwezigheid van een dergelijke soort, ben je wettelijk verplicht om de autoriteiten onmiddellijk te informeren door een e-mail te sturen naar het Nationaal Wetenschappelijk Secretariaat (secretariat@iasregulation.be). Dit is van groot belang omdat het een adequate respons van de bevoegde autoriteiten verzekert, inclusief kennisgeving aan Europa en andere lidstaten (via het NOTSYS-portaal) en een snelle reactie in het veld mogelijk maakt. Het uitstellen van communicatie over dergelijke waarnemingen is onverantwoordelijk en kan de effectiviteit van een reactie in gevaar brengen. Het belet je natuurlijk niet om jouw gegevens achteraf te valoriseren door jouw bevindingen te publiceren. Als redacteur van een wetenschappelijk tijdschrift kun je verantwoordelijk handelen door ervoor te zorgen dat auteurs zich houden aan de verplichting om snel te rapporteren.
Meld jouw waarnemingen op een online platform (bv. waarnemingen.be, iNaturalist, OFFH) als je ooit een(der welke) IUS tegenkomt in het veld. Dit is vooral belangrijk voor soorten met een beperkte verspreiding op het grondgebied. Dankzij een geharmoniseerde datastroom worden alle waarnemingen van deze platforms van uitheemse soorten vervolgens gecentraliseerd op GBIF en kunnen ze worden gebruikt door systemen voor vroegtijdige detectie (bv. https://alert.riparias.be/).
Denk aan bioveiligheid
Werk hygiënisch! Wanneer je in het veld bent om eender welke vorm van monitoring, bemonstering of beheersactiviteit uit te voeren, zorg er dan voor dat je de juiste bioveiligheidsprotocollen toepast: controleer je uitrusting en laarzen op propagules en verwijder modder of andere materie, maak ze vervolgens schoon met kraanwater voordat je ze op een andere plek gebruikt. Idealiter moet de uitrusting zelfs eerst minstens 48 uur drogen, maar als dit niet mogelijk is, kun je het gebruik van meerdere sets uitrusting overwegen. Het gebruik van aparte sets voor gebruik in gebieden die besmet zijn met IUS en gebieden die van belang zijn voor natuurbehoud wordt sterk aanbevolen. Meer informatie over de juiste bioveiligheidsprocedures is te vinden op www.iasregulation.be. Hygiënische maatregelen worden door veel recreatieve en professionele sectoren geïmplementeerd als onderdeel van ons Nationaal Actieplan voor IAS.
Transporteer geen levende specimens van het terrein als je tijdens je veldactiviteiten een IUS (van de Unielijst) tegenkomt. Tenzij er een echte strategie is uitgewerkt en vergunningen geregeld zijn, wordt over het algemeen geadviseerd om IUS die je in het veld tegenkomt met rust te laten en alle bijvangst die uit je activiteiten kan voortkomen terug te zetten.
Doe je onderzoek naar beheersmaatregelen?
De overheid is verplicht om soorten waarvan de aanwezigheid op het grondgebied voorheen onbekend was snel uit te roeien en een beheerstrategie te formuleren voor soorten die al wijdverspreid zijn. Jij kan bijdragen door te helpen bij de ontwikkeling van nieuwe beheers of detectietechnieken, maar ook door details van beheermaatregelen zoals kosten, effectiviteit en neveneffecten te rapporteren.
Tot slot, als je onderzoek omgang met dieren met zich meebrengt, moet je er altijd voor zorgen dat je ze vermijdbare pijn of vermijdbaar leed bespaart (raadpleeg de gids) en dat je de regels en voorschriften met betrekking tot het gebruik van proefdieren in onderzoek naleeft.
Hebt u nog vragen? Neem contact met ons op via secretariat@iasregulation.be
Meer informatie: Europese Verordening 1143/2014 over invasieve uitheemse soorten