FlatwormWatch wil met hulp van de burgers in kaart brengen welke soorten uitheemse landplatwormen er reeds in België voorkomen. Landplatwormen zijn generalistische predatoren, en hoewel sommige platwormen wat kieskeuriger zijn, betekent dit dat ze meestal vrijwel alle andere kleine invertebraten in je tuin kunnen opeten. Sommige uitheemse platwormen kunnen dus een grote impact hebben op het voorkomen van regenwormen en andere ongewervelden in je tuin. Als deelnemer aan het project zal je actief op zoek gaan naar deze verborgen soortgroep op verschillende plekken zoals je tuin of serre. Wij willen je alvast hartelijk bedanken om mee te helpen om het mysterie rond deze groep dieren te ontrafelen en onze inheemse fauna te beschermen! Lees hier de volledige projectbeschrijving
GA OP ONDERZOEK UIT - Stappenplan
- Vul het online formulier voor de nieuwsbrief in als je de tussentijdse resultaten van het project in je mailbox wilt ontvangen, of wilt deelnemen aan een online training.
- Lees onze Gids voor FlatwormWatchers:
- Vol met tips en tricks om je trefkansen te vergroten
- Leer een onderscheid maken tussen platwormen en hun look-a-likes
- Maak kennis met de soorten platwormen die je mogelijk kunt tegenkomen
- Ga op zoek naar platwormen in je tuin, serre, recent aangeschafte potplanten of in je terrarium
- Platworm ontdekt?
- Probeer geheel vrijblijvend zelf te achterhalen welke soort je hebt gevonden met behulp van deze handige sleutel - helemaal gebaseerd op het patroon en lichaamsvorm.
- Maak een paar duidelijke foto's van het dier
- Geef je waarneming in op waarnemingen.be via onderstaande links
- Niets gespot? Probeer het zeker nog eens op een andere keer, platwormen kunnen erg schuw zijn.
Nuttige Documenten
Gids voor FlatwormWatchers Identificatie sleutel
Observatie ingeven
Als je een platworm hebt gezien - en er relatief zeker van bent dat het geen regenworm of naaktslak is - kan je je waarneming direct doorgeven op het platform waarnemingen.be. Je hebt geen account nodig. Klik hieronder op de foto van jouw platworm en je komt automatisch op de juiste pagina terecht. Je kan je waarneming invoeren als Onbekende platworm, of de platworm zelf identificeren met behulp van deze sleutel en je waarneming direct onder de correcte soort ingeven. Voeg bij het invoeren van je waarneming een foto toe en vul in de verplichte velden meer details over je waarneming in (uiterlijk van de platworm, beschrijving van de vindplaats).
Door het invoeren van je waarnemingen ga je akkoord met ons privacybeleid.
Ik heb een platworm gezien
Onbekende platwormIK HEB EEN PLATWORM GEZIEN EN IK HEB HEM GEÏDENTIFICEERD
De meest voorkomende uitheemse soorten:
Obama nungara
Caenoplana variegata
Bipalium kewense
Arthurdendyus triangulatus
Caenoplana coerulea
Caenoplana micholitzi
Diversibipalium multilineatum
Dolichoplana striata
Platydemus manokwari
Anisorhynchodemus sp.Drie inheemse soorten:
Microplana terrestris
Rhynchodemus sylvaticusMEER INFORMATIE OVER UITHEEMSE PLATWORMEN
WAT ZIJN PLATWORMEN?
Platwormen zijn een zeer diverse groep van dieren in de stam van de Platyhelmintes. Hoewel de meeste soorten platwormen volledig aquatisch zijn, zijn er ook een aantal soorten die op het land leven - weliswaar in vochtige habitats. Deze landplatwormen zijn het meest divers in tropische gebieden - zoals Afrika, Australie, Zuid-Amerika en Zuid-Oost Azië. Door de globalisatie worden goederen die met platwormen kunnen besmet zijn - denk bijvoorbeeld aan potplanten - echter over de hele wereld getransporteerd. Bijgevolg zijn ze tegenwoordig over de hele wereld te vinden.
Uiterlijke kenmerken
Platwormen lijken, zoals de naam al doet vermoeden, op afgeplatte wormen. Ze hebben geen poten en hun lichaam is omhult in een slijmlaag waardoor ze er glad en glibberig uitzien. Het slijm zorgt ervoor dat ze niet uitdrogen en vergemakkelijkt hun beweging over het land. Hoewel ze een beetje op naaktslakken of regenwormen lijken, zijn er enkele eenvoudige kenmerken om ze hiervan te onderscheiden. In tegenstelling tot slakken hebben ze bijvoorbeeld geen tentakels op de kop en is hun lichaam helemaal glad, zonder enige textuur, en zijn ze afgeplat. Hun lichaam is bovendien niet verdeeld in segmenten maar glad, in tegenstelling tot regenwormen en bloedzuigers. Ze hebben ook een aparte manier van voortbewegen, waardoor je ze dan weer van bloedzuigers kan onderscheiden. De lichaamsvormen van de verschillende soorten landplatwormen zijn uiteenlopend - sommige zijn slechts enkele millimeters lang terwijl andere wel 50 cm lang kunnen worden. Sommige platwormen zijn erg dun en hebben een kop in de vorm van een halve maan, terwijl andere dan weer dikker in het midden zijn en eerder puntige uiteinden hebben.
Biologie
Alle landplatwormen zijn predatoren. Ze voeden zich met verschillende andere invertebraten, zoals regenwormen, slakken, volwassen arthopoden en insectenlarven. Prooien worden opgespoord met chemoreceptoren die zich in de kop bevinden. Wanneer de prooi binnen bereik is, omzwachtelt hij de prooi zoals een wurgslang en verteert hem ofwel door het afscheiden van verteringsenzymen die de buit liquifideren zodat de platworm deze makkelijk kan opzuigen, ofwel door hun buisvormige mond buiten hun lichaam te brengen om hun prooi te doorboren.
Habitat
Omdat landplatwormen lichtschuw zijn en een hoge luchtvochtigheid nodig hebben om uitdroging te voorkomen, komen ze voor op donkere, koele, vochtige plaatsen (zoals oevers van meren, rivieren, beken, kanalen en sloten) onder stenen, planken, omgevallen boomstammen, rottend hout en -blad, houtblokken, puin, struiken, en stukken plastic. In tuinen zitten ze vaak onder bloempotten en stukken plastic, onder houten- of stenen tuinschuttingen, in de composthoop of bij voerbakken van huisdieren.
WAAROM VORMEN PLATWORMEN EEN RISICO?
Landplatwormen zijn generalistische predatoren die andere kleine invertebraten eten. Naast het directe negatieve effect van deze predatie op de populaties van deze andere bodemwezens, zijn er ook indirecte effecten op de bodemkwaliteit - in de natuur maar ook in de landbouw. Regenwormen spelen bijvoorbeeld een zeer belangrijke rol voor de nutrientencyclus en de bodemvruchtbaarheid - een grote vermindering van de biomassa regenwormen kan de vruchtbaarheid van de bodems dus sterk doen dalen. En hoewel de omvang van de impact op de omgeving en lokale fauna nog niet zeer bekend is, staan er bij een aantal platwormen vooral regenwormen op het menu.
HoE platwormen bestrijden?
Eens er een populatie landplatwormen aanwezig is in de tuin en het omliggende lanschap is uitroeiing zeer moeilijk of zelfs onmogelijk. Als je toch iets wilt ondernemen is het belangrijk om de platwormen niet in stukken te snijden aangezien uit deze stukjes nieuwe individuen kunnen ontstaan. Wanneer de besmetting gelocaliseerd is tot een plant in pot kan je deze best helemaal onder water zetten gedurende een langere periode, maar voor grotere besmettingen zijn er weinig beheersmethoden gekend die ook daadwerkelijk op grote schaal toegepast kunnen worden. Sommige bronnen spreken van het volledig afgraven van het perceel en de aarde verhitten, maar dat is niet erg praktisch en de juiste hygiënische protocollen moeten nauw gevolgd worden over verdere verspreiding via de machines en grondverzet te voorkomen. Preventie en het voorkomen van de verdere verspreiding het belangrijkse wapen is tegen deze groep van uitheemse dieren:
- Zorg ervoor dat je de aarde en pot van nieuwe, veelal exotische, potplanten goed nakijkt op de aanwezigheid van platwormen.
- Neem nooit zomaar planten vanuit het buitenland mee naar België - wist je trouwens dat je als gewone reiziger geen planten uit landen buiten de Europese Unie mag invoeren?
- Voer nooit zomaar grond af van besmette percelen.
- Maak machines die gebruikt zijn op besmette percelen grondig proper alvorens deze op een andere locatie te gebruiken.
Bij het ingeven van een waarneming van een uitheemse platworm die zorgwekkend is voor de Unie – op het moment van schrijven alleen voor de soort Arthurdendyus triangulatus – is een snelle respons van de bevoegde instanties (ANB, Leefmilieu Brussel of SPW – al naargelang het grondgebied waar de melding zich voordoet) verplicht door de Europese Verordening n° 1134/2014 betreffende de introductie en verspreiding van invasieve uitheemse soorten. De bevoegde overheid zal dan met een voorstel tot oplossing komen om de besmetting te beheren, rekening houdende met de lokale context.
Pictures credits: Robin Gwen Agarwal, Doug Beckers, Henry, Carrick, Dustin, John Eichler, EIS Kenniscentrum Insecten, Pierre Gros, Thomas Irvine, Stephen James McWilliam, Jaime M. Simancas, Eduard Sola, Jan Soors, Shinji Sugiura, Tom Van den Neucker, Blaise Verrier, Johan Verstraten