INVASIeve Uitheemse soorten
Uitheemse soorten zijn dieren, planten, schimmels en micro-organismen uit andere delen van de wereld die door toedoen van de mens werden geïntroduceerd in een nieuwe natuurlijke omgeving. Het aantal uitheemse soorten in Europa stijgt: op dit moment staat de teller op meer dan 12 000. Veel van deze soorten worden opzettelijk naar Europa gebracht, omdat ze mooi, nuttig of commercieel waardevol zijn. Andere worden onbedoeld geïntroduceerd, wanneer ze bijvoorbeeld in andere goederen verzeild raken of per ongeluk via schepen of voertuig worden vervoerd.
Invasieve uitheemse soorten (IUS) zijn uitheemse dieren en planten waarvan de introductie en verspreiding ernstige negatieve gevolgen hebben voor het leefmilieu. Gelukkig veroorzaken niet alle exoten problemen in hun nieuwe omgeving: de overgrote meerderheid kan er moeilijk overleven, groeien of zich reproduceren. Ongeveer 10 tot 15% van de uitheemse soorten die in Europa geïntroduceerd worden, worden ook invasief en gaan lokaal woekeren, vaak als gevolg van een gebrek aan predatoren en parasieten die deze soorten normaal onder controle houden.
WAAROM moeten we invasieve uitheemse soorten aanpakken?
Invasieve uitheemse soorten vormen een grote bedreiging voor de Europese biodiversiteit. Ze kunnen ervoor zorgen dat inheemse soorten uitsterven en de werking van volledige ecosystemen ontwrichten. Invasieve uitheemse soorten kunnen ook een enorme economische impact hebben: ze kunnen infrastructuur beschadigen, transport belemmeren en de opbrengsten uit landbouw, bosbouw of visserij doen slinken. Bovendien kunnen sommige soorten zowel bij mens als dier ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken, waaronder allergieën en de overdracht van ziekten. Dit probleem kost de Europese economie naar schatting minstens 12 miljard euro per jaar. Meer en meer van deze soorten komen Europa binnen, en per definitie verspreiden ze zich snel. Naar verwachting zullen de kosten dus snel toenemen en zullen de effecten in de toekomst nog worden versterkt door de klimaatverandering. De kosten die aan deze soorten verbonden zijn, stijgen bovendien exponentieel als de soort niet onmiddellijk wordt bestreden.
De aanpak van het probleem op europees niveau
Invasieve uitheemse soorten erkennen geen landsgrenzen. Als een soort voet aan de grond krijgt in één land, kan deze door natuurlijke verspreiding of (on)opzettelijk toedoen van mensen al snel oprukken naar de buurlanden. Preventie en beheersing op nationaal niveau kan bovendien worden ondermijnd door een gebrek aan soortgelijke maatregelen in buurlanden. Het is duidelijk dat er een Europese aanpak nodig is voor het probleem van invasieve uitheemse soorten.
Daarom werd in de Europese Unie nieuwe wetgeving geïntroduceerd inzake invasieve uitheemse soorten, waarbij een gecoördineerd EU-kader werd opgezet ter preventie, beperking en verzachting van de nadelige gevolgen van deze exoten. Dit gebeurt op basis van drie soorten maatregelen die de invasieve uitheemse soorten aanpakken naargelang hun aanwezigheid in Europa:
- Preventie: maatregelen ter voorkoming van opzettelijke of onbedoelde introductie en verspreiding van invasieve uitheemse soorten naar en binnen het grondgebied van de Europese Unie
- Vroegtijdige waarschuwing en snelle reactie: een verplichting voor de lidstaten om de aanwezigheid van invasieve uitheemse soorten in een zo vroeg mogelijk stadium te detecteren, en maatregelen te nemen om te voorkomen dat deze zich op hun grondgebied vestigen en verder verspreiden
- Beheersing van wijdverspreide soorten: een verplichting voor lidstaten om de reeds stevig gevestigde invasieve uitheemse soorten op hun grondgebied te beheersen, en zo verdere verspreiding te voorkomen en schade te minimaliseren
De kern van de EU-verordening is een lijst met voor de EU zorgwekkende soorten. Alle lidstaten zijn het erover eens dat de subset van invasieve uitheemse soorten op deze lijst aangepakt moet worden. Dit zijn soorten die al aanwezig zijn in Europa, of die nog niet aanwezig zijn, maar waarvan wordt verwacht dat ze het EU-grondgebied zullen binnendringen als er geen maatregelen worden genomen.
Wilt u meer weten? Lees deze brochure over invasieve uitheemse soorten van de Europese Commissie.